Erfgoedparel Bommevrij in Nieuwpoort krijgt nieuw leven dankzij grootschalige restauratie
In het hart van Nieuwpoort ondergaat het Bommevrij, één van belangrijkste erfgoedparels in de historische binnenstad, een ingrijpende restauratie. Dit unieke gebouw, dat als één van de weinige structuren de verwoestingen van de Eerste Wereldoorlog doorstond, wordt klaargemaakt voor een nieuwe toekomst als cultuurhuis en tekenacademie. De restauratie ging eind januari 2025 van start en moet ervoor zorgen dat het gebouw tegen september 2026 weer volledig in gebruik is.
Het iconische Bommevrij in de Schoolstraat in Nieuwpoort-Stad is het op één na oudste bouwkundige relict in de IJzerstad. Het monument wordt na eeuwen dienst en blootstelling aan de tand des tijds onderworpen aan een grondige renovatie.
Een culturele toekomst
Na de restauratie krijgt het Bommevrij een nieuwe functie als creatieve én educatieve ruimte. In de rechtervleugel komen vier volwaardige ateliers waar de Westhoekacademie er haar tekenschool en beeldhouwersklas zal onderbrengen. Er is ook ruimte voor digitale beeldvorming en grafiek. Het linkergedeelte van Bommevrij wordt ingericht als polyvalente tentoonstellingsruimte.
Schepen van Cultuur en Erfgoed Ann Gheeraert is tevreden dat er voor Bommevrij een artistieke herbestemming is weggelegd:
“Kunstenaars en creatievelingen zullen hier de kans krijgen om hun talenten verder te ontwikkelen en te tonen. Tegelijk zal dit gebouw dienstdoen als cultuurhub met ruimte voor toonaangevende historische exposities en kunsttentoonstellingen. Zo blijft het Bommevrij niet alleen een tastbare herinnering aan het verleden, maar wordt het ook een levendige ontmoetingsplaats voor kunst en cultuur in Nieuwpoort.”
Ingrijpende moderniseringswerken
Het grootste deel van de werken omvat de vakkundige restauratie en herstelling van het metselwerk. Daarbij worden in een eerste fase de gewelven en muren aan de binnenkant van het gebouw door middel van micronevelstraten gereinigd. De authentieke gele moefen zullen in de toekomst zichtbaar blijven, waardoor het authentieke uitzicht van het interieur behouden blijft.
Nadien worden de buitengevels aangepakt. Daarbij wordt de verminkte westgevel aan de kant van de Schoolstraat in ere hersteld. De oorspronkelijke rondboogvormige raam- en deuropeningen worden gereconstrueerd. In de beide langwerpige zijgevels van het Bommevrij worden de 26 dichtgemetselde raamopeningen terug opengemaakt, wat voor meer natuurlijk licht in het gebouw moet zorgen. Het dak krijgt niet zijn oorspronkelijke gras- en aardebedekking terug maar wordt uitgevoerd in zwarte leien.
Buiten wordt de riolering aangelegd en komt er een regenwaterput en een infiltratiebekken. De verdere vernieuwing van de buitenomgeving, die de tuin van het Bommevrij en de doorsteek naar de Duvetorre-site omvat, is niet voorzien in dit restauratieproject.
Binnen in het gebouw staat de vernieuwing van het sanitair op het programma, net als de installatie van vloerverwarming en een modernisering van de elektrische infrastructuur. Er komt ook een lift om het gebouw maximaal toegankelijk te maken.
Bij de restauratie wordt rekening gehouden met de uitzonderlijke erfgoedwaarde van Bommevrij. Verschillende historische interieurelementen worden daarbij hersteld en behouden: kraagstenen van de verdwenen verdiepingsvloer in de toekomstige expohal, arduinstenen paardenvoerderbakken, een decauvillespoor in de bakstenen vloer en een grote citerne.
Burgemeester Kris Vandecasteele is tevreden dat het Bommevrij een stevige opknapbeurt krijgt:
“Het Bommevrij geldt als één van de allerbelangrijkste erfgoedjuwelen in onze stad. En is samen met de Duvetorre de allerlaatste bouwkundige getuige van het Nieuwpoort van voor de Eerste Wereldoorlog. Dit uitmuntend stuk patrimonium wordt nu in zijn oude luister hersteld. Tegelijk krijgt het pand ook een nieuw doel. Een dubbele, welverdiende herwaardering dus. We bewijzen hiermee dat we als Stad respect hebben voor onze historische infrastructuur en we ernaar streven om deze waardevolle gebouwen een passende, moderne invulling te geven.”
De totale kostprijs van de restauratiewerken is geraamd op 2.447.148,15 euro. Een premie van 1.642.190,54 euro wordt verstrekt door Onroerend Erfgoed Vlaanderen ter ondersteuning van dit project. De restauratie gebeurt onder leiding architect Rudy Vereecke van Monument In Ontwikkeling bv uit Nieuwpoort, de werken worden uitgevoerd door firma Aquastra uit Lauwe. De restauratiewerken gingen van start op maandag 20 januari 2025, de verwachte oplevering van het hernieuwde Bommevrij staat gepland voor september 2026.
Unieke overlever met een bewogen verleden
Het Bommevrij werd begin 19e eeuw opgetrokken tijdens de Hollandse bestuursperiode, een tijd waarin de stadsversterkingen van Nieuwpoort grondig werden verbouwd. Het pand maakte deel uit van de bredere militaire infrastructuur binnen de stadsmuren, die onder leiding van graaf Goblet tussen 1818 en 1822 werd herzien. Deze werken maakten deel uit van de Wellingtonbarrière, een verdedigingsgordel rond Frankrijk, opgelegd door het Congres van Wenen (1814-1815). Deze had als doel de Franse expansiedrang in te perken. Steden zoals Nieuwpoort, Ieper en Menen werden versterkt als buffersteden, waar troepen van het Koninkrijk der Nederlanden, Engeland en Pruisen bij dreiging gelegerd konden worden.
Het Bommevrij werd destijds ontworpen als ‘bomvrij laboratorium’, waaraan het robuuste gebouw met metersdikke muren zijn naam dankt. Het werd destijds gebruikt als kruitmagazijn en arsenaal, waarin allerlei wapens en munitie werden opgeslagen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd Nieuwpoort bijna volledig verwoest, maar het Bommevrij bleef overeind. Deze uitzonderlijke overleving gaf de naam van het gebouw nog extra betekenis.
